جاذبه های گردشگری شهرستان گناباد

جاذبه های گردشگری شهرستان گناباد شامل یکسری آثار طبیعی و تاریخی است ، علاوه براینکه شهرستان گناباد در بخش جنوبی خراسان رضوی در حوالی کویر قرار گرفته است و یکی از مهمترین قنات موجود در خراسان و ایران را دارا می باشد.

در ادامه با مقاله جاذبه های گردشگری شهرستان گناباد در وبلاگ گردشگری ، های هتل ، همراه ما باشید و به معرفی برخی مناطق مهم گردشگری در شهرستان گناباد می پردازیم.

روستای درصوفه

• روستای درصوفه روستایی است در جنوب گناباد دارای آب و هوایی سرد و مطبوع که در یک فرسخی روستای تاریخی زیبد و 30 کیلومتری غرب گناباد واقع شده است.
• در دیواره یکی از کوه هایی انتهای روستا به نام کوه زیبد یک فرورفتگی با عمق 10 متر و ارتفاع 60 متر قرار دارد که شبیه به ایوان و صفه (صوفه) است. مردم محلی آن را “صوفه پیر” می‌نامند.
• در ورودی روستای در صوفه گناباد ایوانی که شبیه طاق بستان است ، درخت تنومند بنه با ریشه‌هایی بیرون زده از خاک خودنمایی می‌کند و مثل نگهبانی در مدخل صوفه قد علم کرده است.
• در پایین ایوان، رودی با مسیر مارپیچ در دل کوه است که در سال‌های پر باران، آب در آن جریان دارد که در بالا دست آن آبشاری زیبا با ارتفاعی حدود 6 متر واقع شده است.

منطقه حفاظت شده هنگام

این منطقه شکار ممنوع با 274000 هکتار مساحت، دارای پوشش گیاهی از نوع گون، تاغ، درمنه، کلپوره است. حیواناتی که در این منطقه زندگی می کنند قوچ و میش، کل و بز، روباه، آهو، گرگ، کفتار، کبک، سار، کرکس، تیهو و دلیجه هستند.

آبشار کاخک

آبشار کاخک یک آبشار نیمه مصنوعی که در 25 کیلومتری گناباد، شهر کاخک قرار دارد.شهر کاخک دارای آب و هوای مطبوعی است در این منطقه آسیاب های آبی دارد که محل تقسیم آب قنات است که به آن خانه فنجان می گویند. بخشی از آب قنات به سمت آبشار و برخی دیگر به سمت اسیاب ها هدایت می شود.

قلعه زیبد

قلعه زیبد در شهرستان گناباد، بخش کاخک، روستای زیبد واقع شده و این اثر که به تاریخ ایران پس از اسلام است در تاریخ ۱۱ دی ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۵۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در روستای ییلاقی زیبد گناباد سه قلعه شبیه به هم وجود دارد که بنا بر یکی از روایات آخرین پناهگاه یزدگرد سوم بوده‌است.

قنات قصبه گناباد یا کاریز کیخسرو

• یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهرستان گناباد، قنات قصبه گناباد یا کاریز گناباد، شاهکار آبی جهان، طولانی‌ ترین و بزرگ‌ترین و قدیمی‌ ترین قنات ساخته شده در جهان می باشد که با طول تقریبی ۳۰ کیلومتر در حدود ۲۷۰۰ سال پیش از دورهٔ هخامنشیان توسط انسان‌هایی هوشمند و توانا ساخته شده است.

• مردمی که کنار رودخانه کال شور سکونت داشند، به‌دلیل شور شدن آب رودخانه در پی خشکسالی، احداث این قنات را آغاز و در زمان هخامنشیان اولین کانال اصلی گناباد را حفر کردند.

• بر اساس آخرین مطالعات طول این قنات 33 کیلومتر و تعداد چاه های آن از 470 حلقه و عمق مادر چاه آن نیز حدوداً 280 تا 300 متر است.

• درحال حاضر میزان آبدهی این قنات 150لیتر در ثانیه است.
• ناصر خسرو قبادیانی نخستین کسی است که در سفر نامه اش به توصیف این قنات پرداخته و عمق چاه آنرا 700 گز و طول آنرا چهار فرسنگ ذکر نموده است وآنرا نیز به کیخسرو نسبت داده است و گفته است که آبی عظیم در این کاریز روان است و آن کاریز ۴ فرسنگ می رود.

• این قنات درسال 1395 در سازمان یونسکو ثبت شده است.

معماری قنات قصبه گناباد

این قنات سه ورودی دارد :

• اولین ورودی به عنوان مظهر قنات با بتن بازسازی شده و در فاصله ۷۲۰ متری از قنات ساخته شده است.

• ورودی دوم با عرض ۵۰۰ متر ساخته شده و ورودی سوم آن نیز در تقاطع تونل سیمانی و تونل خشک قرار گرفته است.

• باگذر از پله ها به دالان‌ هایی تودرتو باحدود ۴۰ درصد دسترسی می‌رسیم. این دالان ها با رسوبات ریزدانه معروف به برج علی‌ ضامن در یک رشته اصلی به نام قصبه و در چهار رشته فرعی با نام‌ های دولاب‌ نو، دولاب کهنه، رشته فرعی اول و رشته فرعی دوم هستند.

• آب با گذر از این دالا‌‌ن‌ها به سمت خروجی قنات در محله قصبه سرازیر میشد.

• فضای داخلی قنات دارای کانال ها و تونل های اعجاب انگیزی است که با بررسی های انجام یافته بر روی آن حفره هایی مشخص شده ظاهراً این قسمتها برای قرار دادن چراغ و پینه سوز و وسایل روشنایی به کار می رفته است.

روستای ریاب

روستای زیبا و دیدنی ریاب در سه کیلومتری شهرستان گناباد، در نزدیکی قنات جهانی و بی نظیر قصبه واقع شده است. روستای ریاب با حدود ده قرن قدمت دارای خانه های قدیمی، آب انبار، حمام، بادگیر های زیبا و دیدنی است. مزار ابومنصور و برجهای قلعه این روستا نیز از دیگر جاذبه های آن محسوب می شوند..این روستا در سال ۱۳۸۷ شمسی در زمره آثار ملی کشور به ثبت رسید.ریاب دارای هزار سال تاریخ مکتوب بوده و جزو قدیمی ترین روستاهای گلی کشور به حساب می آید.

مسجد جامع قصبه شهر

• مسجد جامع گناباد از بناهای ارزشمند دوره هخامنشیان در خراسان مسجد جامع گناباد است که در کوی شرقی ( قصبه ) این شهر قرار دارد .
• مسجد جامع با نقشه دو ایوانی شامل سر در تزئینی ، صحن یا میانسرا ، ایوان ها شمالی و جنوبی ، رواق و سه شبستان ستوندار است .
• ایوان اصلی یا ایوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده که با چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس ، دارای تزئیناتی آجری شامل دو قطار پیچ ، نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی به خط بنایی است که در پایان عبارت « تسع و ستمائه 609 هـ . ق »‌ ذکر شده است.
• در ایوان اصلی مسجد جامع محراب با نقوش هندسی گیاهی و کتیبه هایی به خط معلقی مشاهده می شود .

مسجد جامع گناباد

• مسجد جامع گناباد مسجدی تاریخی متعلق به دوران خوارزمشاهیان است که بیش از هشت قرن قدمت دارد.
• دارای دو ایوان که سر در آنها تزئینات زیبایی مانند نوارهای اسلیمی و یک حاشیه کتیبه قرآنی دارد .
• وجود کتیبه هایی با خط کوفی در حاشیه ها و آجرکاری های زیبایی که بر اطراف ایوان قبله است.
• تاریخ ساخت این مسجد، سال ۶۰۹ هجری قمری برابر با ۱۲۱۲ میلادی که به دوران ایلخانی نسبت می دهند.
• این اثر با شماره ۳۲۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

موزه باستان شناسی

موزه گناباد واقع در کوی شرقی در محل مسجدجامع واقع گردیده است . شبستان شمال شرقی آن بعنوان مکان موزه تعیین شده این مکان دارای محرابی با تزئینات گچبری متعلق به دوره قاجار و کتیبه ای بسیار زیبا و متعلق به دوره ایلخانی است.

برخی آثار موزه:

1. وقف نامه و فرمان نامه دوره قاجار
2. سکه هایی از قرن اول تا دوران قاجار
3. اشیا اهدایی مردم گناباد
4. ظروف و اشیا فلزی و سفالی

مدرسه علمیه نجومیه

• بنای این مدرسه در کوی شرقی شهر گناباد و در مجاورت یکی از سردرهای ورودی مسجد جامع واقع شده است.
• این مدرسه از یادگارهای معماری اسلامی در عصر صفویه می باشد که بنای آن در دوران قاجار مرمت شده است.
• به سبب تدریس نجوم در آن به مدرسه نجومیه مشهور گشته و معماری آن شامل هشتی ورودی دالان ، صحن و حجره های پیرامون آن است.
• در گذشته های نزدیک از فضاهای موجود در مدرسه بعنوان اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری گناباد و مجموعه آموزش هنرهای سنتی استفاده می شده است
• در بهمن ماه 1385 کاربری دیگری به آن افزوده شده و در این مکان اولین موزه مردم شناسی شهرستان گناباد از محل اعتبارات سفر ریاست محترم جمهوری افتتاح گردید در این موزه گوشه هایی از آداب و رسوم ، نحوه زیست، مشاغل بومی و هنرهای سنتی مردم گناباد به نمایش گذاشته شده است.

قلعه دختر شوراب

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهرستان گناباد ،قلعه دختر شوراب است که این قلعه سنگی در حدود 15 کیلومتری شهر گناباد در روستایی به نام شوراب بر بلندی قرار گرفته است . وجه تسمیه این بنا به دلیل انتساب آن به «‌ناهید » الهه آب و برکت و زیبایی است که مورد پرستش و احترام ایرانیان در آیین پیش از اسلام بوده است . قلعه دختر شوراب گناباد از ابنیه دوران ساسانی و مرکب از سه فضای معماری است که تمامی آنها به صورت برآمدگی بقایای ساختمانی از شرق به غرب روی یک قلعه قرار گرفته است.

دشت ریواس زیبد

دشت ریواس زیبد یا دشت ریواچ یک دشت ریواس در حاشیه کویر گناباد وبجستان است که به دلیل نوع گونه منحصر به فرد از ریواس در ایران و جهان شهرت دارد.این دشت در فاصله ۱۲ کیلومتری گناباد و در دو سوی جاده دهستان زیبد قرار دارد. دشت ریواس زیبد تنها گونه ریواس از نوع ساقه بلند و سرخ رنگ در ایران و جهان هست که عمری بسیار طولانی دارد.

بقعه سلطان محمدعابد گناباد

• بارگاه امام زاده سلطان محمد عابد که برادر امام رضا است نیز از زیارتگاه های گناباد به شمار می رود.
• این بنا دراواخر دوره سلجوقی بر روی یک سکو ساخته شده و در دوره‌های تیموری و صفوی مورد تعمیر قرار گرفته است.
• بر سر در ایوان شمالی، کتیبه‌ای با کاشی معرق و به خط علیرضا عباسی است که نام شاه اسماعیل صفوی را در بر دارد. تاریخ کتیبه سنه ثمانین و تسمائیه (۹۸۰۰) است.
• بر فراز بقعه، گنبدی باشکوه و زیبا که از بیرون نیز دارای تزئیناتی است قرار گرفته است. اول، ساقه آن که با یک حلقه کتیبه مشتمل بر سوره دهر با خط ثلث به رنگ سفید و خط کوفی به رنگ فیروزه‌ای مزین شده است.
• . این اثر در تاریخ ۱۱ آذر ۱۳۳۰ با شماره ثبت ۳۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سایر جاذبه های گردشگری شهرستان گناباد هم شامل :

آرامگاه کمر زیارت(از کوه های طرف مغرب گناباد و در بیست و سه کیلومتری غرب) ، موزه آب انبار شریعت(آب انبار حسینیه) ، مقبره جغتین گیسور(بنا دوره مغول، در 72 کیلومترى شمال شرقى گناباد) و روستای عمرانی( 20 کیلومتری شمال گناباد - بدون سکنه که دارای بقایای معماری سنتی ارزشمند شامل یک مسجد،حمام، رباط و دو آب انبار بزرگ است که متعلق به دوران صفوی است) ، یخدان کوثر( در بیدخت، محله کوثر است که مربوط به دوره قاجار( قرن سیزدهم هجری) در 5 آذر 1370 ثبت ملی شده است.) می باشد.

شهرستان گناباد منبع قنات های خراسان

شهرستان گناباد منبع قنات های خراسان است که در جنوبی ترین شهرستان استان خراسان رضوی است و شهری قدیمی و تاریخی میباشد که در ۲۸۶ کیلومتری مشهد واقع است وشهرستانهای همجوار آن در شمال فیض آباد و بجستان ، مغرب فردوس و بجستان ، شرق خواف و درجنوب قائن است.گناباد بخاطر قرار گیری در حاشیه کویر دارای اقلیم خشک و نیمه صحرایی است و به همین دلیل یکی از جاذبه های گردشگری مهم، از جمله قنات های چندین هزار ساله ای که از پیشینیان در این منطقه ساخته شده در دل خود جای داده است.

در ادامه به معرفی کامل شهرستان گناباد در وبلاگ های هتل میپردازیم، همراه ما باشید تا با این شهر تاریخی بیشتر آشنا شوید.

پیشینه تاریخی

معمولا محوطه های باستانی نشان از استقرار و زندگی انسان از دوران پیش از تاریخ در این ناحیه دارد . با این همه شهرستان گناباد از جمله شهرهای کهن ایران زمین است که به دلیل استقرار در منطقه سوق الجیشی مورد توجه حکمرانان در دوره هخامنشی نیز بوده است. قنات گناباد که برخی احداث آن را به بهمن پسر اسفندیار نسبت می دهند ، نشان از آبادانی و رونق این ناحیه در ادوار دیرین دارد. این شهر در صدر اسلام با نام "جناید" به تمدن عصر اسلامی راه یافته و به استناد نوشته های تاریخ نگاران و جغرافی نویسان از اعتبار و اهمیت خاصی برخوردار بوده است

وجه تسمیه

• نام قدیم شهرستان گناباد بعد از اسلام جنابد یا همان جن آباد است. جن معادل کلمه دیو در زبان پارسی قدیم است.پس نام قدیم گناباد دیوآباد بوده و علت آن این است که حفر قنات عظیم قصبه در توان انسان های معمولی نمی دیدند و آن را به دیو ها نسبت می دادند.

• گنابد جمع گنبدها بوده زیرا که در شهر گنابادِ قدیم، تمام منازل به صورت گنبدی ساخته می شده است.

• گناباد در اصل گیو آباد بوده زیرا گیو و گودرز مدتی حاکم منطقه بود ه اند و در جنگ دوازده رخ و جنگ پشن نیز ساکن در منطقه بوده اند.

جغرافیا و توپوگرافی منطقه

• این شهرستان از 3 منطقه کوهپایه ای جنوب و جنوب غربی ،مناطق دشت و کویر و منطقه ای شامل نمکزارها و شنزارهای حاشیه کویر تشکیل شده است.

• این شهرستان از دوبخش جویمند و بجستان و هفت دهستان به نامهای بجستان ، جزین ، یونسی ، پس کلوت ، حومه ، زیبد و کاخک تشکیل شده است.

• مقدار بارندگی آن بسیار کم است و به علت دوری از سطح دریا دارای هوای خشک میباشد.

• حداکثر درجه حرارت در تابستان 37 و در زمستان8 تا 10 درجه زیر صفر است .
  
• این شهر بر روی فلات هموار قرار داشته و با رشته کوه براکوه ۲۴ کیلومتر فاصله دارد بلندترین قله براکوه ،کوه زیبد نام دارد.

• مرتفع ترین کوههای آن سیاه کوه با ارتفاع 2440 متر ،کوه قول و میکشور با ارتفاع 2850 و کوه خانیک با ارتفاع 2813 متر است. و چرمه از دیگر کوههای این منطقه هستند.

• رودخانه مهم آن کال شور که با طول 150 کیلومتر به کویر نمک میریزد و آب آن شور است .

• پوشش گیاهی در گناباد شامل انواع تاغ ، درمنه ،خارشتر و آویشن کوهی است.

• گیاهان دارویی چون اویشن ،اسفرزه ، بارهنگ ،ترنجبین ، سماق و ریواس و درختان میوه چون سیب ، گلابی و انار در این منطقه وجود دارد.
  

نقشه گناباد

گویش گنابادی ها

• لهجه گنابادی از نمونه های کهن زبان پارسی است که کمتر دستخوش تغییرات اساسی قرار گرفته است و بسیاری از کلمات به صورت پارسی اصیل تلفظ می شود.

• مردم گناباد مانند اکثر ایرانیان به زبان فارسی دری که یکی از فروع زبان هندی و اروپائی است و ریشه سانسکریت دارد تکلم می کند و دارای لهجه خراسانی می باشند.

• (( دکتر شریعتی می نویسد: اکنون در میان مردمی که در خراسان از دگرگونی های زمان به دور مانده اند هنوز زبان کهن پارسی قرن چهارم و پنجم زنده است و هنگامی که توده مردم طبس، فردوس، گناباد، بیرجند، قاین، سرخس و کاشمر سخن می گویند گویی سخن بیهقی و بلعمی است که می شنویم))

نژاد گنابادی ها

• مردم منطقه گناباد از نژاد آریایی هستند و چون گناباد مدت زیادی در تصرف بیگانگان نبوده ساختار قومی و نژادی آن بکر و دست نخورده باقی مانده است.

• در دوره نادرشاه به علت نامعلومی چندین خانوار از اعراب خوزستان به این مناطق کوچانیده شدند و در قسمت هایی از توابع گناباد برخی از طوایف عرب چون خزیمه، شیبانی و خفاجه سکونت داشته اند.

---

مذهب گنابادی ها

مردم گناباد هم مثل دیگر قهستانی ها در سال 29 هـ .ق پذیرای دین مبین اسلام شدند و وفاداری خود را به آن آیین الهی ابراز داشتند. مذهب اهالی گناباد « تشیع » عموماً شیعه اثنی عشری می باشند و یک عده از آنها در طریقت نیز وارد و در سلسله نعمت اللهیه که از سلاسل بزرگ فقر و از سابق در تشیع و اثنی عشری بودن معروف بوده داخل می باشند.

---

خوردنی و نوشیدنی

• آش های برند ملی گناباد ( آش های سنتی نظیر جوشبره و لخشک )
• (کلمبه ، قطاب )شیرینی های برند گناباد که برای عید نوروز پخت میشود.
• ( اشکنه شیراز و اشکنه قوروت شیراز )نوع خاصی از عمل آوری ماست که برند مخصوص گناباد میباشد.
• گندم پلو
• کشک بادمجان

نوشیدنی ها

• شربت آبغوره
• شربت شیره انگور
• آب دوغ شیراز
• آب دوغ ماست چکیده

صنایع دستی

سبدبافی،سفالگری، قالی باقی، نمدبافی و صنایع دستی گوناگون به چشم می خورد.

• 

• 

سفال مِند

این سفال دریکی از روستاهای گناباد موسوم به روستای مند تولید می شود.سفالگری در گناباد باپیشینه ای پنج هزار ساله و هم چون تمدن های هم عصر خود از شیوه ای یکسانی بوده اما سفال مند با مصالح و تزئینات متفاوت به شکل پدیده ای نو ظهور ازاواخر قرن یازدهم هجری در مند رایج شد.

سوغات

زیره سبز ،زعفران ،گندم و جو ، انگور بادام ، از محصولات مهم گناباد است.